دوریمقابل نزدیکی را دوری گویند و از احکام آن به مناسبت در بابهای صلات، اعتکاف، حج، طلاق و ارث سخن گفته‌اند. ۱ - اندازه نماز گذار بر میّت با میّتنماز گزار بر میّت نباید از جنازه زیاد دور بایستد. ۲ - اندازه فاصله بین مأموم و امامفاصله بین مأموم و امام و نیز بین صفها در نماز جماعت، بنابر مشهور نباید از حدّ متعارف زیادتر باشد، مگر آنکه بین آن دو، صفهای متّصل به یکدیگر وجود داشته باشد. ۳ - احکام مرتبط به دوری در باب اعتکافبنابر قول برخی، معتکفی که از روی نیاز مسجد را ترک می‌کند، با وجود راه نزدیک نباید راه دور را برگزیند. [۳]
مستمسک العروة، ج۸، ص۵۷۷.
۴ - نوع حج افراد دور از مکهوظیفه کسانی که دور از مکّه سکونت دارند حج تمتّع است. در اینکه ملاک دوری، ۴۸ میل فاصله تا مکّه است یا دوازده میل، اختلاف است. امام خمینی با تصریح بر اینکه «حد دوری از هر طرف مکه بنابر اقوی چهل و هشت میل می‌باشد» می‌فرماید: «و کسی که در سر این حد است ظاهر این است که وظیفه‌اش تمتع است، و اگر در اینکه منزلش داخل حد یا خارج از آن است شک نماید، واجب است فحص نماید. و اگر متمکن از فحص نباشد باید مراعات احتیاط نماید. آنچه که گذشت نسبت به حجة الاسلام است و اما حج نذری و مانند آن، پس شخص حق دارد هر نوع حجّی را که می‌خواهد نذر نماید، و همچنین است حال هر دو عِدل آن (یعنی قسم و عهد) و اما حج افسادی تابع حجّی است که آن را فاسد کرده است.» و اما حج اشخاص دارای دو وطن، امام خمینی در این باره معتقد است: «کسی که دو وطن دارد که یکی از آن‌ها در کمتر از حد و دیگری در خارج‌ازحد یا در سرحدّ می‌باشد لازم است که در هرکدام که بیشتر سکونت دارد واجب آن را انجام دهد، به شرطی که دو سال در مکه اقامت نکرده باشد، پس اگر هر دو وطن مساوی باشند چنانچه از هر دو وطن مستطیع باشد بین دو وظیفه مخیّر می‌باشد، اگرچه افضل آن است که تمتع را اختیار نماید و اگر از یکی از آن‌ها مستطیع باشد نه از دیگری لازم است که وظیفه وطن استطاعت را انجام دهد.» و شخص آفاقی (بیرون از حد) درصورتی‌که مقیم مکه شود چنانچه این اقامت بعد از استطاعتش و وجوب حج تمتع بر او باشد، بدون اشکال حکم وجوب تمتع بر او باقی است؛ چه اقامتش در مکه به قصد توطّن باشد چه به قصد مجاورت ولو اینکه اقامتش بیشتر از دو سال باشد. و چنانچه مستطیع نبوده و بعد از اقامتش در مکه مستطیع شود، واجب او بعد از اینکه وارد سال سوم اقامتش شود به واجب شخص مکّی تبدیل می‌شود؛ لیکن به‌شرط آنکه اقامتش به‌قصد مجاورت باشد و اما اگر به‌قصد توطن باشد بعدازاین قصد، از همان اول، تبدیل به واجب شخص مکّی می‌شود. و در جایی که واجبش تبدیل به واجب شخص مکّی می‌شود نسبت به استطاعت هم حکم شخص مکی بر او بار است، بنابراین در وجوب حج، استطاعتش از مکه کفایت می‌کند و در وجوب حج بر او شرط نیست که از شهر خودش استطاعت حاصل شود. و اگر بعد از اقامت در مکه - قبل از گذشت دو سال - استطاعت حاصل شد؛ لیکن به‌شرط آنکه اگر مبادرت به حج می‌نمود پیش از گذشتن دو سال، حج واقع می‌شد، (در چنین وضعیتی) ظاهراً مانند این است که استطاعتش در شهر خودش حاصل شود، پس بر او حج تمتع واجب است ولو اینکه استطاعت تا سال سوم یا بیشتر باقی بماند. و اما شخص مکّی درصورتی‌که به دیگر شهرها به‌عنوان اینکه مجاور آن‌ها باشد برود، حکم آن شهرها در متعیّن شدن تمتع بر او بار نمی‌شود، مگر اینکه آنجا را وطن خود قرار دهد و بعد از آن، استطاعت حاصل شود که در این صورت تمتع بر او متعیّن است ولو در سال اول باشد. ۵ - اندازه عدّه وفات زن حاملهعدّه وفات برای زن حامله دورترین مدّت از چهار ماه و ده روز و وضع حمل است؛ بدین معنا که اگر قبل از سپری شدن چهار ماه و ده روز وضع حمل کند باید تا چهار ماه و ده روز عدّه نگه دارد و اگر با سپری شدن مدت یاد شده وضع حمل نکند باید تا وضع حمل عدّه نگه دارد. ۶ - عدم ارث طبقات دور با وجود طبقه اولدر حَجب حِرمان، آن که در هر مرتبه به میّت نزدیک‌تر است مانع ارث بری فرد یا طبقه دورتر می‌شود. ۷ - پانویس۸ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۳، ص۶۶۴. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |