شترشتر حیوانی معروف است و از آن در ابواب مختلف فقهی، مانند طهارت، صلات، زکات، حج، جهاد، تجارت، اطعمه و اشربه و دیات نام برده‌اند. فهرست مندرجات۲ - احکام شتر ۲.۱ - شتر نجاست خوار ۲.۱.۱ - عرق شتر نجاست خوار ۲.۱.۲ - مدت استبرای شتر نجاست خوار ۲.۱.۳ - حج با شتر نجاست خوار ۲.۲ - نماز گزاردن در خوابگاه شتران ۲.۳ - شتر و زکات ۲.۴ - برترین قربانی در حج ۲.۵ - احرام و شتر ۲.۶ - شتر و غنایم جنگی ۲.۷ - خرید و فروش ادرار شتر ۲.۸ - جهاندن شتر نر بر ماده ۲.۹ - شتر و احکام تصریه ۲.۱۰ - خوردن شتر ۲.۱۱ - نوشیدن بول شتر ۲.۱۲ - تذکیه شتر ۲.۱۳ - شتر و دیه ۳ - پانویس ۴ - منبع ۱ - اسامی شترشتر به لحاظ مراحل سنی دارای اسامی مختلفی است که هر مرحله موضوع احکامی واقع شده است، مانند ابن مخاض ، بنت مخاض ، ابن لبون بنت لبون ، حِقّه ، جذع و جذعه ، ثنیّ و ثنیه و بازل . در ذیل به نمونه هایی از احکام مشترک که در ابواب مختلف آمده اشاره می‌شود. ۲ - احکام شتر۲.۱ - شتر نجاست خوار۲.۱.۱ - عرق شتر نجاست خواردر طهارت و نجاست عرق شتر نجاست خوار اختلاف است. قول به طهارت به مشهور فقها و قول به نجاست به اشهر قدما نسبت داده شده است. به عقیده امام خمینی، عرق شتر نجاست‌خوار (از نجاسات است) و بنابر اقوی عرق حیوانات دیگر که نجاست‌خوارند پاک می‌باشد؛ گرچه احتیاط (مستحب) آن است که از آن اجتناب شود. [۲]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۲۴، کتاب الطهارة، القول فی النجاسات، الحادی عشر.
برخی قدما برای تطهیر آب چاهی که با عرق شتر نجاست خوار ملاقات کرده، کشیدن تمامی آب چاه را لازم دانسته‌اند. ۲.۱.۲ - مدت استبرای شتر نجاست خوارمدت استبرای شتر نجاست خوار چهل روز است. ۲.۱.۳ - حج با شتر نجاست خوارگزاردن حج و عمره با شتر نجاست خوار مکروه است. ۲.۲ - نماز گزاردن در خوابگاه شتراننماز گزاردن در خوابگاه شتران مکروه است. ۲.۳ - شتر و زکاتشتر از انعام ثلاثه (گوسفند، گاو، شتر) و اصناف نه گانه است که با تحقق شرایط، زکات در آن واجب می‌شود . حیوانی که به عنوان زکات، صدقه و یا جزیه گرفته می‌شود، مانند شتر، مستحب است بر مواضع مقاوم و آشکار بدن آن، همچون رانها، با داغ کردن علامت نهند. و شرایط وجوب زکات چهارپایان (از جمله شتر) علاوه بر شرایط عمومی گذشته - چهار چیز است: نصاب، چریدن، گذشتن سال و کاری نبودن آنها. در شتر دوازده نصاب است: «پنج» و در آن یک گوسفند است. سپس «ده» و در آن دو گوسفند است. و سپس «پانزده» و در آن سه گوسفند است. و سپس «بیست» و در آن چهار گوسفند است. و سپس «بیست و پنج» و در آن پنج گوسفند است. و سپس «بیست و شش» و در آن یک بنت مخاض است. و سپس «سی و شش» و در آن یک بنت لبون است. و سپس «چهل و شش» و در آن یک حقّه است. و سپس «شصت و یک» و در آن یک جذعه است. و سپس «هفتاد و شش» و در آن دو بنت لبون است. و سپس «نود و یک» و در آن دو حقه است. و سپس «صد و بیست و یک (و بیشتر)» که در هر پنجاه شتر یک حقه و در هر چهل شتر یک بنت لبون؛ یعنی واجب است از این دو عدد هر عددی را که مطابق شود رعایت کند، و اگر مطابق نشود مگر با هر دو عدد باید هر دو ملاحظه شوند. [۱۰]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۳۳۲، کتاب الزکاة، الفصل الاول فی زکاة الانعام، القول فی النصاب، مسالة۱.
۲.۴ - برترین قربانی در حجبرترین قربانی در حج، شتر، بویژه ماده آن است.البته سن آن نباید کمتر از پنج سال تمام باشد. ۲.۵ - احرام و شتردر حج قران بنابر قول مشهور، حج گزار مخیر است با یکی از این سه: تلبیه ، اشعار و تقلید احرام ببندد. اشعار اختصاص به شتر دارد، لیکن تقلید مشترک بین شتر، گاو و گوسفند است. امام خمینی در بیان مساله می‌نویسد: «احرام عمره تمتع و حج تمتع و حج افراد و عمره مفرده به جز با لبیک گفتن بسته نمی‌شود. و اما در حج قران، بین لبیک گفتن و بین اشعار یا تقلید مخیّر است و اشعار اختصاص به شترهای قربانی دارد و تقلید مشترک بین آنها و غیر آنها از اقسام قربانی می‌باشد، و بهتر است که در شتر بین اشعار و تقلید جمع نماید، پس احرام حج قران به یکی از این سه چیز منعقد می‌شود. لیکن احتیاط (مستحب) آن است که در صورت اختیار کردن اشعار و تقلید، لبیک گفتن را هم ضمیمه نماید. و احتیاط (واجب) آن است که لبیک گفتن بر شخصی که حج قران به جا می‌آورد، واجب است اگرچه بسته‌شدن احرامش متوقف بر لبیک گفتن نمی‌باشد؛ پس تلبیه فی حدّ نفسه بنابر احتیاط، بر او واجب است.» ۲.۶ - شتر و غنایم جنگیدر غنایم جنگی برای شتر سهمی منظور نمی‌گردد؛ هرچند نقشی در حد اسب و حتی بیشتر از آن داشته باشد. ۲.۷ - خرید و فروش ادرار شتربنابر قول به عدم جواز خرید و فروش ادرار حیوان حلال گوشت، برخی ادرار شتر را استثنا کرده و داد و ستد آن را جایز دانسته‌اند. ۲.۸ - جهاندن شتر نر بر مادهجهاندن شتر نر بر ماده دارای بچه خردسال، جهت جفت‌گیری و آبستن شدن مکروه است، مگر آنکه بچه شتر را صدقه دهند یا نحر کنند. ۲.۹ - شتر و احکام تصریهبه قول مشهور، شتر در احکام تصریه ملحق به گوسفند است. ۲.۱۰ - خوردن شترشتر از حیوانات حلال گوشت است.برخی قدما خوردن گوشت شتر بُختی را مکروه دانسته‌اند. ۲.۱۱ - نوشیدن بول شترنوشیدن بول شتر برای استشفا جایز است.در اینکه نوشیدن آن برای غیر استشفا نیز جایز است یا نه، اختلاف می‌باشد. [۲۷]
غایة الآمال ج۱، ص۱۴.
۲.۱۲ - تذکیه شترتذکیه شتر تنها با نحر تحقق می‌یابد. بنابر این، شتر با ذبح و سر بریدن حلال نمی‌شود. ۲.۱۳ - شتر و دیهدر شریعت اسلام برای ارتکاب قتل انسان شش نوع دیه مقرر شده که یکی از آنها صد شتر است. ۳ - پانویس۴ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۴، ص۶۲۳. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |