شهرستان آران و بیدگل

شهرستان آران و بیدگل که در حاشیه جنوب غربی کویر مرکزی ایران واقع شده از شمال به دریاچه نمک آران و بیدگل و استان‌های سمنان و قم، از غرب به شهرستان کاشان، از جنوب به شهرستان نطنز و از شرق به شهرستان اردستان محدود است.

ارتفاع متوسط آن از سطح دریا ۹۱۲ متر و در مختصات ۵۱ درجه و ۲۹ دقیقه طول جغرافیایی و ۳۴ درجه و ۱۴ دقیقه عرض جغرافیایی می‌باشد. آران و بیدگل بخش وسیعی از دشت آبرفتی حوضه جنوبی دریاچه نمک بوده و شیب آن از جنوب به شمال است. در قسمت‌های شرق و شمال آن، تپه‌های ماسه‌ای به صورت نواری از جنوب شرقی به شمال غربی کشیده شده که طول آن در حدود ۱۲۰ کیلومتر و عرض متوسط آن ۲۵ کیلومتر و ارتفاع آن بین ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ متر است و در اصطلاح محلی به بند ریگ شهرت دارد. در نواحی جنوب و جنوب غربی این شهرستان، دشت‌های کاشان و راوند واقع اند و در میان آن‌ها خشک رودهایی به وجود آمده که سیلاب‌های پراکنده و آب‌های اضافی دامنه‌های شمالی ارتفاعات جنوبی کاشان را به دریاچه نمک منتقل می‌کند. مساحت کل شهرستان آران و بیدگل ۲۵۷۳ کیلومتر مربع است.

این شهرستان دارای دو بخش مرکزی و کویرات، ۴ شهر، ۳ دهستان و ۱۳ روستا بالای جمعیت ۱۰۰۰ نفر است.

• بخش مرکزی
  • سفیددشت

شهرها: آران و بیدگل، نوش‌آباد، سفیدشهر

روستاها: علی‌آباد کویر، علی‌آباد، محمدآباد کویر، یزدل، اخیراً مزرعه مسلم آباد نیز به عنوان روستا در تفسیمات کشوری شناخته شده.

• بخش کویرات
  • کویر
  • کویرات

شهرها: ابوزیدآباد

روستاها: حسین‌آباد، قاسم‌آباد، یزدلان، کاغذی برای دهستان کویر و روستاهای امین آباد، محمدآباد، ریجن، علی‌آباد، شهریاری و فخره دهستان کویرات

آب و هوای این منطقه گرم و خشک با تابستان‌های گرم و سوزان و زمستان‌های سرد و خشک بوده و حداکثر دمای هوا در تابستان به ۴۸ درجه سانتیگراد و حداقل برودت هوا در زمستان به ۷ -درجه سانتیگراد می‌رسد. به لحاظ کویری بودن منطقه، ۱۹۰۰ کیلومتر مربع (۳۱ ٪ درصد مساحت شهرستان) در تپه‌های شنی قرارگرفته که در اصطلاح محلی به آن بند ریگ می‌گویند.

آب و هوای منطقه، کویری است. فصل تابستان آن از نیمه خرداد تا نیمه آبان ماه گرم و سوزان و فصل زمستان آن که از ماه آذر تا پایان اسفند طول می‌کشد سرد و خشک و عمر فصل‌های بهار و پاییز کم می‌باشد. حداکثر درجه حرارت در تابستان گرمترین ماه (تیر) به ۴۸ درجه سانتی گراد و حد اقل درجه حرارت در زمستان تا ۵ درجه زیر صفر می‌رسد و زمان یخبندان مدت بیست وچهار روز در ماه‌های دی و بهمن است. اختلاف دما در شمال و ارتفاعات جنوبی واقع در شهرستان کاشان، باعث ایجاد جریان‌های مختلف هوایی و بادهای قبله، خراسان، شمال، شهریاری و سام و.. در طول سال می‌گردد. بارش باران در این منطقه کم و بیشترین موسم بارندگی از ماه آذر تا اردیبهشت و بارش برف در ماه‌های دی و بهمن است.

از نظر پهنه‌بندی اقلیمی شهر آران و بیدگل دارای اقلیمی با زمستان‌های نسبتاً سرد و تابستان‌های خیلی گرم و خشک است. در زمینه منابع آب، شامل قنات‌ها (مصارف کشاورزی) منصوره و خرم‌آباد و..)، چاه‌های عمیق، نیمه عمیق است. مهم‌ترین رودخانه‌های خشک این شهر رودخانه‌های نوش آبادو مسعود آباد می‌باشند در قدیم بیش از ۴۰ رشته قنات در اطراف شهر وجود داشت که سرچشمه‌های آن در کاشان و فین و راوند بود.

• شمار روزهای بسیار گرم تابستانی: ۶۰ تا۷۰ (خرداد و تیر)
• شمار روزهای طوفان: ۶۰ تا۷۰ (آبان و اسفند و خرداد)

جاذبه‌های طبیعی

وجود کویر مرکزی ایران با جاذبه‌های بی‌نظیر و منحصر به فرد؛ فعالان محیط زیست را از تهران و خارج از کشور به تجربه گذراندن حتی یک شب در کویر شده‌است. مزرعه دیم سنبک در نواربلند بند ریگ که با روش سنتی در آن کشت دیم هندوانه انجام می‌شود، هندوانه‌های این مزرعه دارای طعم خاص بوده و با آب فراوان برای افراد مبتلا به دیابت مفید است.

دریاچه نمک

این دریاچه در کویر مرکزی ایران قرار گرفته‌است. موقعیت خاص دریاچه مذکور و نحوه تشکیل چند ضلعی‌های منظم لانه زنبوری نمک جاذبه‌های فراوانی ایجاد نموده‌است. دریاچه نمک در فاصله ۵۵ کیلومتری شمال آران و بیدگل قرار دارد و از دیر باز جهت تأمین نمک طعام مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌است. یکی از جاذبه‌های گردشگری این منطقه‌است. نحوهٔ تشکیل چند ضلعی‌های منظم با دیواره‌های کریستالی و بلوری در سطح دریاچه از منظره چشم‌نوازی برخوردار است و سیاح و جهانگرد داخلی و خارجی از آن بازدید می‌کند. مضافاً اینکه سایر مناطق کویری و گیاه‌های مختلفی که در اطراف ان می‌روید به‌طور کلی از نظر اکوسیستم حائز اهمیت است. در نیمه دوم شهریور ماه تا مهر ماه گروهی از پرندگان مهاجر به خصوص فلامینگو و لک لک به این منطقه روی می‌آورند و این منطقه زیستگاه حیوانات مختلفی مانند آهو، کفتار، کرکس، خرگوش صحرایی، مار و گرگ می‌باشد.

وقوع حوادث طبیعی زلزله و سیل تاریخی در سال ۱۱۹۲ قمری

در سال (۱۱۹۲قمری) زلزله و سیل بخشی زیادی از بیدگل را ویران کرد. صباحی بیدگلی شاعر معاصر آن دوران در وصف آن زلزله قصیده مشهوری دارد که در دیوان او آمده و به‌درستی وضعیت اسف بار زلزله را شرح داده‌است.

آران و بیدگل از طریق دو جاده اصلی به فاصله‌های ۳و ۴کیلومتر به کاشان مرتبط و از این دو مسیر که بر سره جاده‌های ارتباطی تهران به استان‌های جنوب و جنوب شرقی و راه‌آهن سراسری کشور قرار دارد، به شبکه راه‌های اصلی کشور متصل می‌گردد. همچنین این شهرستان با راه‌های ارتباطی فرعی به بخش‌ها و روستاهای تابعه خود و با دو راه کاروان رو قدیمی از شمال به شهرهای ورامین و قم ارتباط دارد. ادامه این راه قدیمی از جنوب شرقی شهرستان به اردستان و نائین تا جنوب شرق کشور امتداد میابد. جاده‌ای که آران و بیدگل را به گرمسار متصل می‌کند هم‌اکنون در دست ساخت است.

قبل از رواج قالیبافی صنعتی، درصد قابل توجهی از خانواده‌ها، هم‌زمان با فعالیت‌های کشاورزی و دامداری، به بافت گلیم و جاجیم، انواع پارچه‌های نخی و ابریشمی، کوزه‌گری، فخاری، عصاری و سفال‌سازی اشتغال داشتند. با ورود صنعت قالیبافی در چند دهه اخیر و افزایش درآمد آن تا چند برا بر درآمد کشاورزی، بیش از ۸۵٪ خانواده‌ها به این صنعت و مشاغل جنبی آن مثل نقشه‌کشی، رنگ رزی، چله دوانی و… روی آوردند به گونه‌ای که قالیبافی و مشاغل جنبی آن نقش مهمی در وضع مالی واقتصادی مردم این شهر و منطقه کاشان پیدا کرده‌است. در سال ۱۳۶۹ شهرک صنعتی صباحی بیدگلی درزمینی به مساحت ۲۰۰ هکتار در شرق جاده قدیم آران و بیدگل به کاشان احداث و در محدوده آن حدود ۲۵۰ کارخانه با مجتمع اداری، پارک، مجموعه ورزشی و پایانه باربری پیش‌بینی گردید. باتوسعه شهرک صنعتی به ۴۰۰ هکتارهم اکنون بیش از چهارصد واحد از کارخانه‌ها به تولید فرش ماشینی اشتغال دارند و دیگر واحدهای تولیدی آن که شامل تولید مواد شیمیایی، بهداشتی، ساخت ظروف و لوازم خانگی و موتور پمپ و… است محصولات خودرا برای مصرف به بازارهای داخلی وخارجی عرضه می‌نماید. تعداد افراد شاغل در این شهرک بیش از ۷۰۰۰ نفر می‌باشد. شهرک صنعتی هلال دربلوار دکتر عظیمی نیز با ۵۷ هکتار مساحت در سال ۱۳۸۲ تأسیس وهم اکنون بیشاز ۴۵ واحد صنعتی در این شهر فعال هستند که عمدتاً به تولید فرش ماشینی وصنایع نساجی و بافندگی اشتغال دارند. شهرک صنعتی انصار در نوش آباد و ناحیه صنعتی علی‌آباد بخش مرکزی و شهرک صنعتی متعلق به شرکت شهرک‌های صنعتی آران و بیدگل از جمله مناطق صنعتی شهرستان می‌باشند. شرکت فولاد کویر از جمله صنایع مادر در این شهرستان می‌باشد که بااشتغال ۴۰۰نفر وتولید سالنه ششصد و پنجاه هزار تن میلگرد از جمله صنایع مطرح فولاد در کشور ایران است وبا توسعه این شرکت در سال ۱۳۹۴ ظرفیت تولید آن به دومیلیون تن در سال افزایش یافت. درحال حاضر توسعه واحد ذوب دراین شرکت در حال اجراست صنایع متنوع دیگری در شهرستان آران و بیدگل به صورت پراکنده فعال می‌باشد و در مجموع ۱۶ هزار نفر در بخش صنعت این شهرستان به کار مشغولند.

در اعماق و سطح زمین‌های نواحی شمال این شهرستان، معادن غنی فراوانی وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها حوزه‌های وسیع و دست نخورده نفت و دریاچه نمک با وسعت ۲۰۰۰ کیلومتر مربع به عنوان بزرگ‌ترین و بهترین ذخیره نمک آبی (خوراکی و صنعتی) و ترکیبات منیزیم می‌باشد که مورد استفاده قرار گرفته و در حاشیه آن، معادن خاک رس مرغوب، کائولن، سولفات سدیم، سیلیس، باریت و خاک‌های صنعتی وجود دارد که در صنایع نسوز و سرامیک سازی، شیشه، ریخته‌گری، مواد شوینده، آلیاژها و صنعت پزشکی در داخل و خارج کشور کاربرد فراوان دارد. همچنین معادن شن و ماسه نرم این شهرستان در حال بهره‌برداری است.

از مشاهیر این شهر آران و بیدگل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بهرام بیضایی (بازیگر و کارگردان)
• سلیمان صباحی بیدگلی (شاعر، منجم، ریاضیدان و ادیب)
• نظام وفا (شاعر و نویسنده)
• دکتر سید جواد ساداتی نژاد (وزیر جهاد کشاورزی دولت سیزدهم جمهوری اسلامی ایران و نماینده دوره دهم و یازدهم مجلس شورای اسلامی)
• الله‌یار صالح (سیاستمدار دوره پهلوی)
• جهانشاه صالح (پزشک، وزیر بهداری و رئیس دانشگاه تهران در دوره پهلوی)
• علی‌پاشا صالح (نویسنده و حقوقدان)
• شهاب تشکری آرانی (شاعر و نویسنده)
• عباسعلی منصوری آرانی (سیاستمدار و نماینده دوره نهم مجلس شورای اسلامی)
• عباس علیجانزاده آرانی (شاعر و نویسنده*وحدت صالح بیدگلی، شاعر معاصر
• غلامرضا اسلامی بیدگلی (استاد دانشگاه تهران)
• حسین عظیمی آرانی (دانش‌آموخته دکتری اقتصاد از دانشگاه آکسفورد و اقتصاددان)
• حاج آقا حسین اقدسی بیدگلی (روحانی شیعی و عالم درگذشته ۱۳۷۰)
• موبد بیدگلی (روزنامه‌نگار و شاعر مشروطه)
• ملا معزالدین بیدگلی، (پسر ضیاءالدین محمد بیدگلی، درگذشته ۱۱۹۳ ق، در علم ستاره‌شناسی و ریاضیات ماهر بوده‌است)
• ملاغلامرضا آرانی (نویسنده و روحانی شیعی)
• میرزا محمد محقق بیدگلی، (فرزند سلطان محمد، نویسنده کتابریاض العارفین)
• محمدرضا وصاف بیدگلی، (متخلص به وصاف، ۱۳۳۰–۱۲۹۰ ق، شاعر و ادیب که در پزشکی و نقاشی نیز مهارت داشته و نویسنده کتاب چراغان است)
• ملاعلی آرانی (قاضی ملا محمدعلی بن محمدحسن مشهور به ملاعلی آرانی زاده ۱۱۷۲ درگذشته ۱۲۴۴ ه‍.ق)
• آقا سلیم آرانی حاکم کاشان

در طول جنگ هشت ساله ایران و عراق ۸۴۰ تن از سربازان این شهرستان کشته شدند (ده‌ها تن از کشته‌شدگان اهل این شهرستان در شهرهای دیگر از جمله کاشان، قم و تهران دفن شده‌اند).

امامزاده محمد هلال ابن علی بن ابی طالب، محمد هلال پسر علی ابن ابی طالب از همسری بنام امامه، امامه نوه محمد پیامبر اسلام است. امامه فرزند بزرگترین دختر محمد که زینب نام دارد است.

زبان اهالی آران و بیدگل، فارسی رایج ولی دارای لهجه‌های متفاوتی است. زبان محلی این منطقه که در اصطلاح به آن زبان دهی می‌گویند از زبان‌های پهلوی قدیم است که تا این زمان در سرتا سر شهرها و بخش‌های حاشیه کویربا اندک تفاوت در لهجه رایج است و با زبان‌های دیگر ایرانی چون آذربایجانی، لری، کردی و مازندرانی وجوه مشابهی دارد. به‌طور کلی گویش‌های پهنه کاشان، خواه روستاهای درون کوهساران و خواه آبادی‌های گسترده در کویر و دشت آن، هم از لحاظ واژگان و هم از لحاظ دستوری و آوایی اهمیت خاصی دارد. در سال‌های اخیر تحقیقات پراکنده‌ای دربارهٔ گویش آران و بیدگل صورت گرفته که مفصل‌ترین آن در زمینه دستور زبان و فرهنگ واژگان محلی، کتاب زبان کویر تألیف حسین (عباس) علیجانزاده است.

1. دانشگاه فرهنگیان آران و بیدگل
2. دانشگاه علوم پزشکی کاشان پردیس خودگردان آران و بیدگل
3. دانشگاه آزاد اسلامی واحد آران و بیدگل
4. دانشگاه پیام نور آران و بیدگل
5. دانشگاه جامع علمی کاربردی دکتر عظیمی آران و بیدگل
6. دانشکده زمین‌شناسی کاشان واحد آران و بیدگل
7. دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین آران و بیدگل

• (گزارش آلیانس)ENCYCLOPAEDIA JUDAICA, 2nd ed, vol 11, p 820
• خاطرات حاخام یدیدیا شوفط نوشته منوچهر کهن