ریشهبه اندامهاى گیاهى معمولا زیرزمینى که کار آن جذب آب و مواد غذایى است ریشه می‌گویند که از احکام مرتبط با آن به مناسبت در بابهایى نظیر حج، صلح، مزارعه، مساقات و احیاء موات سخن گفتهاند. ۱ - قطع درختان و گیاهان حرماز ریشه کندن و بریدن درختان و گیاهان حرم - جز آنچه که استثنا شده - حرام و موجب ثبوت کفاره است. قطع کردن درختى که ریشهاش در بیرون حرم، لیکن شاخه‌هایش در فضاى حرم است و یا بالعکس، حرام مىباشد. ۲ - شکار در حرمشکار کردن صید نشسته بر شاخه درختى که ریشه آن در حرم است، حرام مىباشد، حتى اگر خود شاخه و صید در خارج حرم باشد. ۳ - ریشه درخت همسایهاگر ریشه درختى به ملک همسایه سرایت کند، وى مىتواند آن را در محدوده ملک خود قطع کند. در اینکه این کار نیاز به اذن مالک و با خوددارى وى، اذن حاکم شرع دارد یا نه و نیز در اینکه بریدن آن بر مالک درخت واجب است یا نه، اختلاف مىباشد. ۴ - ریشه بجای مانده در مزارعهدر مزارعه چنانچه پس از جمع‌آورى و تقسیم محصول و سپرى شدن مدت عقد، ریشه آن در زمین بماند و سال بعد به بار نشیند، در صورتى که مالک و زارع از آن اعراض کرده باشند - بنابر قول به اینکه اعراض موجب خروج از ملک مىشود - محصول از مباحات به شمار مىرود و از آنِ کسى خواهد بود که نسبت به برداشت آن از دیگران پیشى گیرد؛ اما در صورت عدم اعراض، اگر بذر، مال هر دو باشد، محصول میان آن دو تقسیم مىشود و اگر مال یکى باشد آیا محصول مطلقا مال هر دو مىباشد و میانشان تقسیم مىشود یا در صورتى که اشتراک مالک و زارع در ریشه، در عقد شرط شده باشد، بین آن دو تقسیم مىگردد و اگر شرط نشده باشد از آنِ مالک بذر خواهد بود یا از آنِ مالک زمین، اختلاف است. [۸]
العروة الوثقى ج۵، ص۳۳۸.
[۹]
توضیح المسائل مراجع۲، ص۳۶۶ م۲۲۳۷.
۵ - صحت مساقات در گیاهانعقد مساقات نسبت به گیاهان و درختانى که در زمین ریشه ثابت دارند صحیح است؛ اما در مثل سبزیها که در زمین ریشه ثابت ندارند، صحیح نمىباشد. ۶ - حریم درختانحریم درخت کاشته شده در زمین موات، محدودهایی است که ریشه و شاخه‌هاى درخت آن را پوشش داده است یا زمینه پوشش دادن دارد. بنابراین، دیگرى حق احیاى این محدوده را ندارد. ۷ - پانویس
۸ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۲۱۹-۲۲۰. |